Guzy mózgu

Guzy mózgu są względnie rozpowszechnioną chorobą. Pojęcie guza mózgu jest bardzo nieprecyzyjne. W znaczeniu potocznym oznacza ono dla większości ludzi guz nowotworowy, który zlokalizował się wewnątrz czaszki. Z punktu widzenia neurochirurgicznego takie wyrażenie jest nieprecyzyjne. Jednakże w dalszej części artykułu będziemy się takim zwrotem posługiwać.

O lokalizacji zmian nowotworowych w układzie nerwowym.

Guzy nowotworowe zlokalizowane w głowie dzielimy na wiele sposobów, ale dla losów chorego i jego szans na wyzdrowienie znaczenie mają dwie podstawowe informacje:

  • rodzaj guza,
  • lokalizacja guza.

Jak rzadko gdzie, w neurochirurgii, sprawdza się podstawowa zasada medyczna "Primum non nocere" ("Po pierwsze nie szkodzić"). Operator musi czasem "wybierać" pomiędzy całkowitym usunięciem guza (doszczętność operacji), a pozostawieniem chorego w stanie neurologicznym - jak przed zabiegiem, to znaczy bez porażeń, uszkodzeń mowy, wzroku, itp. Nie zawsze jest to możliwe, ale wybierając "doszczętność" zabiegu - w niektórych przypadkach możemy narazić chorego na pojawienie się deficytów neurologicznych. Są w mózgu tzw. miejsca elokwentne czyli obszary odpowiadające za określone czynności (np. ruch, mowę, rozumienie mowy, wzrok, itp.).

Próba operowania dowolnej zmiany w takiej okolicy zawsze wiąże się z możliwością uszkodzenia danej funkcji. Wybierając pomiędzy zachowaniem danej funkcji a możliwym całkowitym usunięciem zmiany, zazwyczaj wybiera się to pierwsze. Nie jest to żelazną regułą, należy jednak przeanalizować różne czynniki takie jak: możliwy stopień uszkodzenia, ogólne rokowanie, prawdopodobieństwo wznowy procesu nowotworowego itp. Niemniej, jako zasadę przyjmuje się nie pogorszenie stanu neurologicznego chorego. Taką kwestię koniecznie należy omówić z pacjentem, spróbować oszacować ryzyko, podjąć np. decyzję o częściowym usunięciu guza.

Dodam jeszcze kilka uwag o tak zwanych trudnych lokalizacjach guzów. Istnieje bowiem grupa zmian wewnątrzczaszkowych, które uchodzą za szczególnie wymagające.

Są to np. oponiaki podstawy czaszki, wyrastające na podstawie czaszki, otoczone wieloma delikatnymi i wrażliwymi strukturami anatomicznymi (np. nerwami czaszkowymi, naczyniami krwionośnymi), często są to guzy rozległe i ich całkowite usuniecie jest prawie niemożliwe.

Za kolejną, trudną lokalizację uchodzą guzy okolicy szyszynki i guzy okolicy nadsiodłowej(inna nazwa to guzy przysadki). Za dość wymagające uchodzą również guzy kąta mostowo-móżdżkowego czy guzy zlokalizowane wewnątrz komór mózgowych. Generalnie takie lokalizacje wymagają od neurochirurga znacznego doświadczenia, znakomitego opanowania technik mikrochirurgicznych i dobrego przygotowania anatomicznego.

O złośliwości guzów mózgu.

Guzy ośrodkowego układu nerwowego zazwyczaj nie dają przerzutów odległych (albo jest to wyjątkowo rzadka sytuacja). Miarą ich złośliwości jest zdolność do ponownego pojawienia się w miejscu operowanym, pomimo pełnego leczenia onkologicznego. Są guzy, które zostają usunięte doszczętnie (w kontrolnym badaniu TK - tomografii komputerowej - nie ma śladu guza po operacji), zostają dodatkowo naświetlone, a wznowa procesu chorobowego i tak następuje. Takie guzy można operować powtórnie, choć bywa to ryzykowne.

O rodzajach guzów mózgu.

Przez rodzaj guza rozumiemy jego budowę histopatologiczną, stopień złośliwości czy częstość nawrotów. Podstawowy podział obejmuje wyróżnienie guzów złośliwych i niezłośliwych. Pojęcie złośliwości nie jest proste - obejmuje ono różne stopnie (najczęściej stosowany jest tzw. podział wg WHO w skali od I do IV). Jak każdy podział i ten wyżej wspomniany jest nieco sztuczny. Współcześnie różnych kwalifikacji jest coraz więcej, jednak mają one znaczenie głównie dla lekarzy i naukowców.


Guzy ośrodkowego układu nerwowego zasadniczo dzielimy jak poniżej

  • 1.GUZY GLEJOWE (glejaki łagodne i złośliwe)

    Pochodzą one z tzw. tkanki podporowej komórek nerwowych. Istnieje rozpowszechniona opinia, że nowotwory te mają złe rokowanie. To nie do końca prawda. Również wśród guzów glejowych są guzy o różnym potencjale złośliwości: od całkowicie łagodnych do bardzo złośliwych. W wypadku glejaków leczenie chirurgiczne jest zazwyczaj pierwszym etapem leczenia. Często wymagane jest dalsze leczenie onkologiczne (radioterapia, chemioterapia). Istnieją również glejaki (tzw. wysoko zróżnicowane - łagodne), dla których leczenie operacyjne jest leczeniem ostatecznym. Często bywa tak, że w wypadku takich guzów stosuje się tylko częściowe usunięcie guza, albo tylko biopsję czyli pobranie niewielkiego fragmentu zmiany do badania histopatologicznego.


  • 2. OPONIAKI

    Najczęściej są to guzy całkowicie łagodne. Oznacza to, że (przy dobrej lokalizacji guza) leczenie chirurgiczne ma szanse uwolnić chorego w sposób trwały od choroby. Niestety oponiaki są często zlokalizowane w trudno dostępnych rejonach czaszki (np. oponiaki podstawy czaszki) i stanowią spore wyzwanie chirurgiczne dla leczącego lekarza. Operujący neurochirurg zdaje sobie bowiem sprawę, że ma szansę uwolnić chorego w sposób trwały od choroby. W takich wypadkach można (w rozważny sposób) zwiększać ryzyko dążąc do pełnej doszczętności operacji. Z drugiej strony - oponiaki jako guzy łagodne - "rosną" zazwyczaj bardzo długo (10-20 lat) i w wybranych przypadkach bezpieczniej jest pozostawić niewielki fragment guza. Generalnie są to trudne decyzje podejmowane na etapie planowania zabiegu, bądź już bezpośrednio w czasie jego trwania.


  • 3. GUZY PRZERZUTOWE

    To guzy będące przerzutami "wyjściowej" choroby nowotworowej (np. guza płuc, guza piersi, itp.) . Najczęściej jest tak, że operacje tych guzów nie nastręczją dużych trudności technicznych. Głównym czynnikiem rokowniczym w tym wypadku jest zazwyczaj rozwój pierwotnej choroby nowotworowej. W wypadku leczenia operacyjnego guza przerzutowego zazwyczaj chorego czeka jeszcze uzupełniająca tele-, radioterapia (naświetlanie). Chemioterapia bywa stosowana jako leczenie uzupełniające.


  • 4.GUZY OK. PRZYSADKI

    Są to dość często spotykane guzy będące zazwyczaj zmianami łagodnymi (gruczolaki, czaszkogardlaki i oponiaki). Zmiany o typie złośliwym w tej okolicy są bardzo rzadkie, a zabiegi są dość skomplikowane technicznie. Należy dodać, że guzy tej okolicy mogą być operowane "klasycznie" z otwarciem czaszki, i z tzw. dostępu "przez-klinowego" lub prościej - "przez nos". Nie wszystkie guzy nadają się do operacji "przez nos" (zależy to od wielkości guza). W wypadku leczenia guzów tej okolicy główne zmartwienie lekarza leczącego sprowadza się do ochrony wzroku chorego (guzy te uciskają na skrzyżowanie nerwów wzrokowych) i ochrony czynności hormonalnej przysadki.


  • 5. GUZY KĄTA MOSTOWO - MÓŻDŻKOWEGO

    Najczęściej są to łagodne nerwiaki lub rzadziej oponiaki, powodujące stopniową utratę słuchu, a z czasem (w miarę powiększania się) - inne zaburzenia neurologiczne: zaburzenia równowagi, mowy oraz połykania. Guzy kąta mostowo - móżdżkowego uchodzą za dość trudne do operacji. Głównym problemem w chirurgii tych guzów jest ocalenie tzw. nerwów czaszkowych, a zwłaszcza nerwu twarzowego.


  • 6. GUZY KANAŁU KRĘGOWEGO

    Guzy, które lokalizują się w kanale kręgowym kręgosłupa uciskając na rdzeń kręgowy i/lub na korzenie nerwowe. Są one najczęściej łagodne i dość dobrze poddające się leczeniu operacyjnemu. Ryzyko operacyjne nie jest duże, niemniej (jak w całej neurochirurgii) nie można wykluczyć go zupełnie. Najczęstszym objawem tych guzów jest postępujące osłabienie kończyn dolnych, a rzadziej górnych i dolnych.


  • 7. GUZY KRĘGOSŁUPA

    W przeciwieństwie do guzów kanału kręgowego są to zmiany obejmujące części kostne kręgosłupa, często są to zmiany o charakterze guzów przerzutowych. Liczne rodzaje nowotworów dają odległe przerzuty do kręgosłupa. Często bywa tak w przypadku nowotworów płuc, jelita grubego, prostaty, nerki czy piersi. W wypadku obecności tych zmian należy często podjąć działania operacyjne z, co najmniej, dwóch powodów. Po pierwsze najczęściej zmiany nowotworowe powodują destrukcję kości kręgu, a w konsekwencji złamanie tego kręgu. Może to doprowadzić do pojawienia się niedowładów czy porażeń.


  • Drugim powodem zmuszającym czasami do leczenia operacyjnego jest ból. Dolegliwości bólowe w guzach kręgosłupa są często bardzo duże i nie poddają się łatwo leczeniu. Zależy to od wielu czynników: zaawansowania choroby, lokalizacji guza, stanu biologicznego chorego, etapu leczenia choroby nowotworowej i innych. Do zastosowania są zabiegi od minimalnie inwazyjnych np. wertebroplastyka (cementowanie trzonu) do zaawansowanych rozległych zabiegów z usunięciem trzonów i rozległymi stabilizacjami.

Copyright Adam Druszcz 2012